સર્જનયાત્રાનું મંથન-૪૯

પેટન્ટ અને copyright વચ્ચે શું ફરક છે?

પેટન્ટ વસ્તુઓમાં કોઈ નવી શોધ માટે અપાતો એકાધિકાર છે. મતલબ કે કોઈ નવી શોધ પર પેટન્ટ અપાય ત્યાર પછી એ વ્યક્તિ સિવાય બીજી કોઈ વ્યક્તિ એ જ વસ્તુ ન તો બનાવી શકે નહીં તો તેનું વેચાણ કરી શકે. જો બીજા કોઈએ એ વસ્તુનું વેચાણ કરવું હોય તો પેટન્ટના કાયદાની જોગવાઈ પ્રમાણે તેણે વસ્તુનું વેચાણ માટેનું લાયસન્સ લેવું પડે અથવા તો તેના પર રોયલ્ટી ચૂકવવી પડે. અગાઉ દરેક દેશમાં પેટન્ટનો સમય અલગ હતો પરંતુ હવે વિશ્વ વ્યાપાર સંગઠને તેના માટે ૨૦ વર્ષ નક્કી કરી નાખ્યા છે. દરેક દેશમાં પેટન્ટ મેળવી શકાય એ માટે પેટન્ટ કાર્યાલય ખોલવામાં આવ્યા છે, જે નવા સંશોધન કે ટેકનિક પર પેટન્ટ લેવું હોય તે માટેની અરજી પેટન કાર્યાલયને મોકલવાની રહે છે. અરજીમાં સંશોધનની વિગત લખવાની હોય છે એ પછી પેટન્ટ ઓફિસ તેની તપાસ કરવાનો હુકમ આપે છે. જ્યારે copyright તો કોઈ ભૌતિક લેખન કલાકૃતિ સંગીત ફિલ્મ કે તસવીરો માટે જ લાગુ પડે છે